KUMTESË PËR OPINIONIN TË RRJETIT PËR MBROJTJE NGA DISKRIMINIMI:: Si të mbrohen më mirë gratë shtatzëna të vetëpunësuara dhe bashkëshortet shtatzëna dhe partneret e jetës të personave të vetëpunësuar – Sfidave për harmonizimin e Direktivës 2010/41/BE në fushën e mbrojtjes sociale dhe përfitimeve gjatë lehonisë në Republikën e Maqedonisë së Veriut.
Në organizim të Rrjetit për mbrojtje nga diskriminimi, më 8 shkurt u mbajt Tryeza e rrumbullakët kushtuar Sfidave për harmonizimin e Direktivës 2010/41/BE në fushën e mbrojtjes sociale dhe përfitimeve gjatë lehonisë në Republikën e Maqedonisë së Veriut.
Roli ende i pranishëm tradicional patriarkal i gruas në komunitetin familjar kontribuon në aktivitetin e tyre më të ulët në tregun e punës, mundësitë e kufizuara të punësimit dhe avancimit, përfitimet e kufizuara sociale, varësia nga burri ose partneri i jetës dhe shpesh humbja e punës për shkak të mëmësisë. Ky pozicion i gruas në tregun e punës reflektohet më tej në pozicionin e saj në format dhe modelet e ndryshme të punësimit dhe realizimit të të drejtave që rrjedhin prej tyre.
Për shkak të rëndësisë së vetëpunësimit dhe transponimit të legjislacionit të BE-së në kontekstin e brendshëm, Rrjeti për mbrojtjen nga diskriminimi ka përgatitur një Dokument të politikës publike të titulluar “Si të mbrohen më mirë gratë shtatzëna të vetëpunësuara dhe gratë shtatzëna dhe partnerët e jetës të personave të vetëpunësuar: Sfidat për harmonizimin e Direktivë 2010/41/BE në fushën e mbrojtjes sociale dhe përfitimeve të lehonisë në Republikën e Maqedonisë së Veriut”, nga autorja Jovana Jovanovska Kanurkova. (Koalicioni MARGJINAT | Si të mbrohen më mirë gratë shtatzëna të vetëpunësuara dhe bashkëshortet shtatzëna dhe partneret e jetës të personave të vetëpunësuar (coalition.org.mk)))
Ky dokument ishte në fokus të tryezës së rrumbullakët të mbajtur më 8 shkurt 2022, ku morën pjesë përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile dhe ministrive dhe institucioneve përkatëse. Eventi u organizua në kuadër të projektit “Rrjeti për mbrojtje nga diskriminimi: Veprim i përbashkët për promovimin e barazisë dhe drejtësisë sociale në komunitetet e margjinalizuara” i mbështetur financiarisht nga Fondacioni Shoqëria e Hapur - Maqedoni.
Në emër të Fondacionit Shoqëria e Hapur - Maqedoni iu drejtua drejtoresha e programit për sundim të ligjit dhe qeverisje të mirë - Dançe Danilovska Bajdevska, e cila theksoi se Fondacioni për shumë vite punon në rrjetëzimin e organizatave në baza tematike, ndërsa me iniciativë të përbashkët për ndryshimin e kornizës ligjore me qëllim që fermeret individuale për të fituar një shoqëri materniteti me pagesë, e cila do të korrigjojë padrejtësinë ndaj dhjetëra mijëra grave në moshë riprodhuese, të cilat janë fermere të regjistruara. Drejtoresha programore e FSHHM shtoi se prioriteti më i lartë i Fondacionit është mbrojtja dhe përmirësimi i jetës së qytetarëve të margjinalizuar. Në kushtet e situatës jashtëzakonisht të pasigurt dhe të rrezikshme në të cilën ndodhej shoqëria jonë dhe shëndeti publik gjatë pandemisë me KOVID-19, nevoja për të mbrojtur qytetarët më të rrezikuar ishte e madhe. Në këtë drejtim, FSHHM ofroi një donacion prej 1 milion dollarësh, përmes të cilit, përveç ndihmës për qytetarët e pafavorizuar social, u bë i mundur përmirësimi i kapaciteteve të shoqatave dhe grupeve të mendimit që kontribuojnë në zhvillimin e shoqërisë civile dhe në kohë krize dhe ndikimin e tyre të drejtpërdrejtë në krijimin e politikave.
Një ilustrim të qartë të situatës në vendin tonë e dha Marina Toshevska nga GLV Agro Leader, e cila iu referua mëmësisë si e drejtë themelore e grave fermere. Hulumtimi i tyre në terren, i cili ka arritur deri në 400 familje rurale, ka treguar se ato përballen me një sërë sfidash dhe nuk përfitojnë nga sektorët e tjerë të punës. “Për shkak të presioneve ekonomike dhe mungesës së sigurisë së të ardhurave, shumica e grave të angazhuara në bujqësi nuk mund të përballojnë uljen e ndjeshme të ngarkesës së punës para dhe pas lindjes së fëmijës, kështu që ato vazhdojnë të punojnë në fund të shtatzënisë ose fillojnë të punojnë para kohe pas lindjes, gjë që ekspozon veten dhe fëmijët e tyre ndaj rreziqeve të rëndësishme shëndetësore, si lindja e parakohshme, aborti i padëshiruar, etj. Këto gra përballen me sfida të shumta, dhe gjenden në një situatë jashtëzakonisht të vështirë financiare kur mungojnë për shkak të shtatzënisë, lindjes apo mëmësisë, gjë që ndikon në shëndetin e tyre dhe të fëmijëve të tyre”, tha Toshevska.
Duke theksuar se diskriminimi gjinor është shprehur fuqishëm në marrëdhëniet e punës, siç dëshmohet nga fakti se hendeku gjinor në pandemi është rritur për 22,7%, Natasha Petkovska dhe Tona Kareva nga Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut e shpjeguan qëllimin e Direktivës për të mbrojtur dhe “bashkëshortet ndihmëse” përmes “ofrimit të sigurimit të tyre social në baza të barabarta me punëtorët e tjerë. Me këtë Direktivë, për herë të parë, jepen përfitime të lehonisë për gratë e vetëpunësuara në nivel të Bashkimit Evropian. Në të njëjtën kohë, Direktiva u lejon shteteve anëtare të miratojnë masa për veprime pozitive që synojnë sigurimin e barazisë së plotë midis burrave dhe grave në moshë pune. Janë konstatuar tre mangësi kryesore të ligjit të brendshëm lidhur me transponimin e Direktivës 2010/41/BE: mungesa e definicionit dhe rregullimi adekuat i vetëpunësimit; mosnjohja e partneritetit jetësor në mbrojtjen sociale; dhe mospërputhje me standardet e përcaktuara në Direktivën për shtesat e maternitetit.
U prezantuan edhe rekomandimet e synuara për Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale, Ministrinë e Shëndetësisë dhe Fondin e Sigurimeve Shëndetësore. Në mënyrë që të jetë në përputhje me Direktivën, nevojiten ndryshime në Ligjin për marrëdhëniet e punës për njohjen e personave të vetëpunësuar në Ligjin për marrëdhëniet e punës, si dhe rekomandimi për krijimin dhe zbatimin e një kornize ligjore gjithëpërfshirëes që do të sigurojë të drejtën për pushimin e lehonisë dhe të drejtën për përfitime në të holla për mungesën nga puna për shkak të shtatzënisë, lindjes dhe mëmësisë dhe për mbajtësit e sigurimeve shëndetësore të njësisë bujqësore familjare. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale duhet të avokojë për ndryshimin e duhur të Ligjit për punësim dhe sigurim në rast papunësie, dhe është e një rëndësie të veçantë miratimi i një ligji të veçantë që do të rregullojë partneritetin civil si formë e partneritetit dhe do të njohë partnerët e jetës në kushte të njëjta si bashkëshortët që kanë lidhur martesë civile në përputhje me Ligjin për familjen për fitimin e të drejtave. Për të ofruar mbrojtje sociale për të gjitha gratë e prekura, nevojiten një sërë ndryshimesh në Ligjin për sigurim shëndetësor.
Përfaqësuesit e Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale e përshëndetën këtë iniciativë dhe vunë në dukje hapat e ardhshëm në këtë fushë ku fillimisht do të formalizohet një grup pune i cili do të jetë ndërdisiplinor dhe multisektorial dhe i cili do të adresojë në mënyrë adekuate sfidat duke pasur parasysh përmasat e problemit.
Në diskutim gjatë eventit morën pjesë edhe përfaqësues të Koalicionit Rural, Federatës Kombëtare të Fermerëve dhe organizatave të tjera të shoqërisë civile, të cilët së bashku me përfaqësuesit e Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale ranë dakord që këtyre çështjeve t'u jepet prioritet i lartë.
Me respekt,
Rrjeti për mbrojtje nga diskriminimiRrjeti për mbrojtje nga diskriminimi
Personi për kontakt:
Natasha Petkovska 077 907 536
Tona Kareva 078 220 694