Rrjeti për mbrojtjen nga diskriminimi dhe Komisioni për mbrojtjen nga diskriminimi mbajtën një konferencë për media, më 11 prill 2023, në të cilën ngritën alarmin për problemin e të drejtës për kompensim në rast të shtatzënisë, mëmësisë dhe pushimit mjekësor tek fermerët si problem i diskriminimit dhe trajtimit të pabarabartë.
Marina Tosheska nga GLV Agro Leader theksoi se edhe pse problemi është aktual prej disa vitesh, ende nuk është miratuar një zgjidhje e duhur. Ajo deklaroi: “Më shpesh kur flasim për fermerët mendojmë për subvencione, por asnjëherë nuk mendojmë nëse këta njerëz kanë vërtet qasje në të drejta dhe sa janë vërtet të humbur në labirintet e rregulloreve tona ligjore. Janë ata që nuk janë barrë për buxhetin, vetë i paguajnë pensionet dhe sigurimet shëndetësore, prodhojnë ushqim për të gjithë ne dhe nuk kanë asnjë të drejtë sipas LMP, nuk kanë pushim mjekësor të paguar, ata nuk kanë të drejtën e pushimit vjetor dhe nuk kanë të drejtën e pushimit të paguar të lehonisë”. Ajo shtoi: “Femrat fermere punojnë nga 11 deri në 16 orë në ditë, në varësi të aktivitetit që merren me bujqësi, dhe nuk kanë të drejtë të marrin pushim lindjeje me pagesë apo pushim mjekësor të paguar, madje është shumë më e vështirë për to të kenë qasje deri te të drejtat nga mbrojtja sociale. Ne kemi e veçuar si prioritet të drejtën e përdorimit të pushimit të paguar të lehonisë për gratë e regjistruara si fermere individuale, e cila i shtohet të drejtës për kompensim të paguar për shkak të sëmundjes ose lëndimit dhe në këtë mënyrë paraqet pabarazi në qasjen në të drejtat për gratë fermere dhe gratë punëtore nga zona të tjera”. Tosheska theksoi: “Nëse e hedhim një vështrim më të thellë në Ligjin për sigurim shëndetësor, do të shohim se pavarësisht se fermerët individualë kanë sigurim shëndetësor – ata e kanë atë status në nenin 5, por në nenin 14 ku e drejta për kompensim të pagës gjatë mungesës nga puna për shkak të shtatzënisë, lindjes dhe mëmësisë, në listën e gjerë të pjesëmarrësve që ekzistojnë atje, mungojnë fermerët individualë - nuk përfshihen. Sipas të dhënave të FSSHM, në vitin 2021 janë evidentuar 17.233 fermerë aktivë të përfshirë me sigurim shëndetësor të detyrueshëm, dhe sipas të dhënave të fundit të Ministrisë së Shëndetësisë, sipas Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor, në vitin 2022, 1.075 gra janë regjistruar me status të fermerëve individualë. Këto 1.075 gra nuk mund të kenë të drejtën e pushimit të lehonisë”.
Anastasia Muratovska nga Komisioni për parandalimin dhe mbrojtjen e diskriminimit njoftoi se KPMD-ja ka lëshuar një mendim me të cilin është vërtetuar diskriminimi indirekt, i ndërlidhur dhe i zgjatur ndaj grave fermere individuale si sigurim shëndetësor në ushtrimin e të drejtës në kompensim për paga gjatë mungesës nga puna për shkak të shtatzënisë, lindjes dhe mëmësisë – e drejta për pushim të paguar të lehonisë. Ajo shtoi: “Me të njëjtin mendim është vendosur diskriminimi indirekt, i zgjatur dhe ndërsektorial ndaj fermereve individuale dhe fermerëve individual si të siguruar në shëndetësi, në ushtrimin e të drejtës së kompensimit të pagave gjatë paaftësisë së përkohshme për punë për shkak të sëmundjes ose dëmtimit – të drejtën për pushim të paguar mjekësor. Ata i ushtrojnë të drejtat e tyre për shërbime shëndetësore, por nuk i ushtrojnë të drejtat e tyre për përfitime të paguara në mënyrë të barabartë me personat e tjerë të siguruar. Ekziston një trajtim i pabarabartë ndërmjet fermerëve individualë dhe të siguruarve të tjerë shëndetësorë, të cilët, nga ana tjetër, ushtrojnë plotësisht të drejtat e tyre të sigurimit shëndetësor. Përjashtimi i fermerëve individualë nga e drejta për pushim të paguar të lehonisë dhe e drejta për pushim mjekësor të paguar kontribuon në margjinalizimin e mëtejshëm të këtij grupi punëtorësh”. Muratovska theksoi se: “Komisioni e ka obligim ligjor që t'i përcjell rekomandimet e dhëna, dhe përcjellja e rekomandimeve nuk bëhet formalisht, por në thelb shihet nëse është hequr trajtimi i pabarabartë. Kjo do të thotë se zgjidhja e këtyre problemeve nuk duhet të jetë diskriminuese. Jo rastësisht e përmend këtë, sepse gjatë procedurës, Qeveria me propozim të MBPEU e miratoi Programin për sigurimin social të grave që merren me veprimtari bujqësore. Ky Program, si zgjidhje ad hoc, ofron ndihmë financiare për fermerët individualë që kanë statusin e sigurimit shëndetësor në rast të pengesës së përkohshme në kryerjen e veprimtarisë bujqësore për shkak të lindjes. Megjithatë, nëse nisemi nga fakti se e drejta e pushimit të lehonisë me pagesë është një e drejtë themelore e njeriut që duhet t'i nënshtrohet rregullimit ligjor, një Program i tillë nuk është zgjidhje e përhershme apo e qëndrueshme. Programi është i kufizuar në aspektin kohor dhe financiar, gjë që zgjat pasigurinë në realizimin e pushimit të paguar të lehonisë tek gratë fermerë dhe krijon pasiguri juridike. Edhe me ekzistimin e këtij Programi, Ligji për sigurim shëndetësor do të prodhonte sërish diskriminim”.
Dragana Drndarevska nga Koalicioni “Margjinat” tha se zgjidhja sistematike sjell përfitime ekonomike afatgjata për vendin. Ajo shtoi: “Aktualisht kemi një zgjidhje ligjore që nuk i motivon gratë të regjistrohen dhe si të tilla ato mbeten një popullatë joaktive. Duke mundësuar më shumë të drejta për shkak të statusit të një fermeri individual, gratë do të motivohen për t'u regjistruar, që në periudhë afatgjate paraqet kalimin e tyre nga popullsia joaktive në të punësuar, dhe të ardhurat e tyre - nga të ardhurat që realizohen në ekonominë informale - në të ardhura, që më tej do të taksohet dhe do të rrjedhë në ekonominë formale.” Drndarevska theksoi se: “FSSHM-i është institucioni më i pozicionuar për të administruar dhe ushtruar këtë të drejtë, për dallim nga Programi i Qeverisë, i cili ka rreziqe më të mëdha nga abuzimi – sistemi i FSSHM është shumë më stabil dhe më i qëndrueshëm. Ekzisteimi i një programi nuk garanton zbatimin e besueshëm të një mase. Ka shumë programe të Qeverisë që ose nuk janë zbatuar ose janë zbatuar pjesërisht. Shteti duhet të shkojë drejt mundësimit të pushimit të lehonisë me pagesë si një e drejtë më universale, pavarësisht se për cilën kategori femrash bëhet fjalë. Kjo e drejtë duhet të jetë e disponueshme për punëtoret, fermeret, personat e vetëpunësuar dhe partnerët e tyre. Duhet të harmonizojmë direktivën e BE-së në legjislacionin kombëtar dhe natyrisht të shkojmë drejt njohjes së punëtorëve shtëpiak pa pagesë si bartës të kësaj të drejte”.
Maja Moraçanin nga Rindërtimi Demokratik i Maqedonisë deklaroi: “Unë me të vërtetë mendoj se duhet gjetur një zgjidhje sistematike ligjore në mënyrë që fermerët individualë të mund të ushtrojnë të drejtat e tyre për pushim mjekësor të paguar dhe pushim të paguar të lehonisë. Jam absolutisht dakord që nëse njerëzit që jetojnë dhe punojnë jashtë qyteteve të mëdha ndihen të diskriminuar dhe nuk mund të ushtrojnë të drejtat themelore ndryshe nga punëtorët e tjerë - atëherë nuk mund të arrijmë zhvillim të balancuar, zhvillim rural dhe zhvillim të këtyre mjediseve."
Rashela Mizrahi nga VMRO-DPMNE tha: “Gjithçka analizohet në këtë botë, përfshirë mungesën e pushimit me pagesë për shkak të shtatzënisë dhe lindjes, që kontribuon në rritjen e shëndetit të dëmtuar mendor dhe fizik të nënave dhe shëndetit fizik të të porsalindurve; gjë që rrit mundësinë e dhunës në familje, rrit vdekshmërinë e foshnjave dhe krijon një atmosferë nervoze dhe tendencioze brenda familjes. Dëmtimi i shëndetit tek nënat që e kanë këtë mangësi në 51% të rasteve përfundon me shtrimin në spital gjatë vitit të parë pas lindjes dhe e njëjta gjë ndodh me të porsalindurit që ri-spitalohen në 47% të rasteve nëse nuk ka kompensim brenda familjes që shkakton ose kërkon stabilitet në vetë familje”. Mizrahi theksoi se: “Programi për sigurim social për gratë që merren me veprimtari bujqësore është diskriminues në vetvete. I obligon fermeret që të kenë të ardhura nga 100.000 deri në 300.000 denarë, dhe kërkon që në llogaritjen e kompensimit të merren parasysh 12 muaj pune, e jo 6 muaj pune si gjithë të tjerët. Nuk merret parasysh që njerëzit mund të kenë shtatzëni të rrezikshme, shtatzëni problematike, që mund të kenë ditë jo pune, që fatkeqësitë klimatike mund të sjellin mungesa atë vit dhe në fund bëhet një llogaritje që lidhet ngushtë me zërat e buxhetit - thotë, 9000 denarë kompensim për ata që do të regjistrohen”.
Konferenca për shtyp u realizua në kuadër të projektit “Të dukshëm, të bashkuar dhe me zë të lartë – Veprimi për barazi dhe mosdiskriminim përmes pjesëmarrjes dhe bashkëpunimit multisektorial” i zbatuar nga Koalicioni “MARGJINAT”, Shoqata Maqedonase e Juristëve të Rinj, Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut, GLV Vardar Leader dhe Komisioni për parandalim dhe mbrojtjen nga diskriminimi në kuadër të programit Civica Mobilitas.
Shkup, 11.04.2023
Personi për kontakt:
Dragana Drndarevska 078 200 675 dragana.coalition@gmail.com
